هوش هیجانی (EQ) چیست و چه فوایدی دارد؟

هوش هیجانی، توانایی درک و مدیریت احساسات فرد برای کاهش استرس، برقراری ارتباط مؤثر، همدلی با دیگران، غلبه بر چالش‌ها و مدیریت تعارضات است. در این مقاله، به بررسی و بهبود هوش هیجانی خواهیم پرداخت.

هوش عاطفی به شما کمک می‌کند تا روابط قوی‌تری برقرار کنید، در محیط تحصیلی و حرفه‌ای موفقیت‌های بیشتری داشته باشید و به اهداف شخصی و شغلی خود دست یابید. این هوش همچنین به شما امکان می‌دهد با احساسات خود ارتباط برقرار کنید، قصد و اهدافتان را به عمل تبدیل کنید و تصمیمات آگاهانه‌ای درباره آنچه که برای شما مهم است، بگیرید.

هوش هیجانی معمولاً با چهار ویژگی تعریف می‌شود

خود آگاهی، آگاهی اجتماعی، تسلط بر خود و مدیریت روابط چهار بخش اصلی هوش هیجانی هستند.

۱. خودآگاهی:

شما از احساسات خود آگاهی دارید و نحوه تأثیر آن‌ها بر افکار و رفتار خود را به خوبی درک می‌کنید. همچنین، نقاط قوت و ضعف خود را به خوبی می‌شناسید، که این شناخت شما را در انتخاب مسیر مناسب، بهره‌وری بیشتر و رشد شخصی تقویت می‌کند.

۲. آگاهی اجتماعی:

شما قادرید با نشان دادن همدلی، احساسات، نیازها و نگرانی‌های افراد دیگر را درک کنید و به آنها حساسیت بیاورید. همچنین، توانایی تشخیص نشانه‌های عاطفی در افراد را دارید و می‌توانید در یک گروه، انرژی و پویایی را تشخیص دهید.

فرض کنید شما در یک تیم کاری هستید و یکی از همکارانتان به تازگی تغییراتی در زندگی شخصی خود داشته است. او احساس نگرانی و استرس زیادی درباره وضعیتش دارد. با داشتن هوش هیجانی، شما می‌توانید به او همدلی نشان دهید و احساسات و نگرانی‌های او را درک کنید. با شناخت نشانه‌های عاطفی او، می‌توانید درک کنید که در حال حاضر نیاز به حمایت و انگیزه بیشتری دارد. این فراهم کردن فضای پذیرش و حمایت در گروه، به تراز تمام اعضا کمک می‌کند و پویایی و هماهنگی بهتری بین اعضا برقرار می‌شود.

۳. تسلط بر خود:

شما قادرید احساسات و رفتارهای ناگهانی خود را کنترل کنید، احساسات خود را مدیریت کنید، به ابتکار در عمل بپردازید و با تغییرات موجود سازگاری پیدا کنید. این توانایی‌ها به شما کمک می‌کنند تا به طور فعال و آگاهانه با احساسات خود در مواجهه با موقعیت‌ها عمل کنید، عواطف خود را به خوبی کنترل کنید و بهترین راه حل‌ها را در مواجهه با چالش‌ها انتخاب کنید. همچنین، توانایی سازگاری با تغییرات موجود در محیط و تنظیم خود را با آنها به خوبی دارید، که به شما امکان می‌دهد با موقعیت‌های جدید و ناشناخته مواجهه کنید و به طور مؤثر با آنها سازگار شوید.

۴. مدیریت روابط:

شما می‌دانید که چگونه روابط موثری را برقرار و حفظ کنید، توانایی تأثیرگذاری بر دیگران را دارید، در یک گروه به خوبی همکاری می‌کنید و تعارضات را مدیریت می‌کنید. این توانایی‌ها به شما امکان می‌دهند روابط قوی و متعادلی با افراد ایجاد کنید، بتوانید دیگران را متقاعد و تحت تأثیر قرار دهید، به طور مؤثر در یک گروه کاری همکاری کنید و تعارضات را به صورت سازنده و آرامش‌بخش حل کنید. این توانایی‌ها باعث می‌شوند شما به عنوان یک فرد موثر و متعادل در روابط اجتماعی و حرفه‌ای شناخته شوید.

چرا هوش هیجانی این‌قدر مهم است؟

همان‌طور که می‌دانیم همیشه باهوش‌ترین افراد، موفق‌ترین یا کامل‌ترین افراد در زندگی نیستند. احتمالاً افرادی را می‌شناسید که از نظر تحصیلی درخشان هستند و درعین‌حال از نظر اجتماعی ناتوان و در کار یا روابط شخصی خود ناموفق هستند.

توانایی فکری یا بهره هوشی شما (IQ) به‌تنهایی برای رسیدن به موفقیت در زندگی کافی نیست.

ضریب هوشی شما می‌تواند به شما کمک کند تا وارد دانشگاه شوید، اما این EQ شما است که به شما کمک می‌کند استرس و احساسات را هنگام مواجهه با امتحانات نهایی مدیریت کنید.

هوش هیجانی در چه مواردی تأثیر می‌گذارد؟

هوش هیجانی در تأثیرگذاری بر عملکرد شما در محیط‌های مختلف نقش مهمی ایفا می‌کند. در ادامه به برخی از مواردی که هوش هیجانی در آنها تأثیرگذار است، اشاره می‌کنیم:

در مدرسه یا محل کار

هوش هیجانی بالا می‌تواند به شما کمک کند تا پیچیدگی‌های اجتماعی محیط کار را مدیریت کنید، دیگران را رهبری کنید و در حرفه‌تان برتری پیدا کنید. شرکت‌ها نیز در فرآیند استخدام، هوش هیجانی را همچنین از توانایی‌های فنی مهم در نظر می‌گیرند و از تست EQ استفاده می‌کنند.

سلامت جسمانی:

هوش هیجانی نقشی مهم در سلامت جسمانی ایفا می‌کند. اگر قادر به مدیریت احساسات خود نیستید، احتمالاً استرس خود را نیز مدیریت نمی‌کنید که می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود. استرس کنترل نشده می‌تواند فشار خون را بالا ببرد، سیستم ایمنی را سرکوب کند، خطر حملات قلبی و سکته را افزایش دهد، به ناباروری کمک کند و روند پیری را تسریع کند. اولین قدم برای بهبود هوش هیجانی، یادگیری نحوه مدیریت استرس است.

سلامت روانی:

احساسات کنترل نشده و استرس نیز می‌تواند بر سلامت روانی تأثیر بگذارد و شما را در برابر اضطراب و افسردگی آسیب‌پذیر کند. اگر نمی‌توانید احساسات خود را مدیریت کنید، برای ایجاد روابط قوی نیز دچار مشکل خواهید شد. این موضوع شما را به انزوا کشانده و سلامت روانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

روابط شما:

با درک احساسات خود و نحوه کنترل آنها، بهتر می‌توانید احساسات خود را بیان کنید و احساس دیگران را درک کنید. این به شما کمک می‌کند که به‌طور مؤثرتر ارتباط برقرار کنید و روابط قوی‌تری در محل کار و در زندگی شخصی خود ایجاد کنید.

هوش اجتماعی:

هوش اجتماعی شما نقش مهمی در برقراری ارتباطات مؤثر و موثر با افراد دیگر ایفا می‌کند. با هماهنگی با احساسات، شما می‌توانید دوست و دشمن را تشخیص دهید، علاقه فرد دیگری را نسبت به خود بسنجید، استرس را کاهش دهید، سیستم عصبی خود را از طریق ارتباطات اجتماعی متعادل کنید و احساس دوست‌داشتن و شادی کنید.

بنابراین، هوش هیجانی تأثیرات قابل توجهی بر عملکرد شما در مدرسه، محل کار، سلامت جسمانی، سلامت روانی، روابط شما و هوش اجتماعی دارد. بهبود هوش هیجانی می‌تواند به شما کمک کند در این حوزه‌ها بهتر عمل کنید و زندگی بهتری را تجربه کنید.

چهار مهارت کلیدی برای افزایش EQ

بهبود هوش هیجانی به مهارت‌هایی نیاز دارد که می‌توان آن‌ها را در هر زمانی آموخت. با این حال، مهم است که تفاوت بین یادگیری این مهارت‌ها و استفاده از آن‌ها در زندگی را درک کنید.

فقط به این خاطر که می‌دانید باید کاری را انجام دهید، به این معنا نیست که زمانی که تحت فشار و استرس قرار می‌گیرید، به درستی اجرا خواهید کرد.

برای تغییر دائمی رفتار و کنترل استرس در لحظه و در روابط خود، باید یاد بگیرید که چگونه با استرس مقابله کنید و از نظر احساسی آگاه باشید.

مهارت‌های کلیدی برای افزایش هوش هیجانی (EQ) و بهبود توانایی شما در مدیریت احساسات و ارتباط با دیگران عبارتند از:

• خود مدیریتی
• خودآگاهی
• آگاهی اجتماعی
• مدیریت روابط

ایجاد هوش هیجانی

هوش هیجانی را می‌توان به‌عنوان یک مهارت قابل یادگیری در نظر گرفت. با ایجاد هوش هیجانی، فرد قادر خواهد بود تا احساسات خود را مدیریت کند، با موقعیت‌های استرس‌زا مقابله کند. برای ایجاد هوش هیجانی، باید مهارت‌های خود مدیریتی، خودآگاهی، آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط را تقویت کنیم. با ارتقاء این مهارت‌ها، می‌توانیم بهترین نتایج را در زندگی روزمره، روابط شخصی و حرفه‌ای خود به‌دست آوریم.

1.خود مدیریتی

برای اینکه بتوانید EQ خود را درگیر کنید، باید بتوانید از احساسات خود برای تصمیم‌گیری سازنده در مورد رفتار خود استفاده کنید. وقتی بیش‌ازحد تحت استرس قرار می‌گیرید، کنترل احساسات و توانایی عملکرد مناسب را از دست می‌دهید.

به زمانی فکر کنید که استرس بر شما غلبه کرده است. آیا  فکر کردن و تصمیم‌گیری منطقی آسان است؟

احتمالاً نه.

وقتی بیش‌ازحد تحت استرس قرار می‌گیرید، توانایی شما برای ارزیابی دقیق احساسات کم می‌شود. احساسات اطلاعات مهمی هستند، اما در مواجهه با استرس، کنترل خود را از دست می‌دهیم.

اما می‌توانید انتخاب‌هایی داشته باشید که به شما امکان می‌دهد احساسات و رفتارهای ناگهانی را کنترل کنید، احساسات خود را  مدیریت کنید، به تعهدات خود عمل کنید و با شرایط در حال تغییر سازگار شوید.

2.خودآگاهی

مدیریت استرس، اولین قدم برای ایجاد هوش هیجانی است. توانایی شما برای مدیریت احساسات اصلی مانند خشم، غم، ترس و شادی اغلب به کیفیت و ثبات تجربیات عاطفی اولیه زندگی شما بستگی دارد.

اگر والدین شما در زمان کودکی، احساسات شما را درک کرده و برای آن‌ها ارزش قائل بودند، احتمالاً احساسات شما به دارایی‌های ارزشمندی در زندگی بزرگ‌سالی تبدیل‌شده است.

اما اگر تجربیات عاطفی شما به‌عنوان یک فرزند دردناک بوده است، احتمالا سعی می‌کنید از احساسات خود فاصله بگیرید.

احساساتی را تجربه می‌کنید که جریان دارند و با احساساتی که لحظه‌به‌لحظه تغییر می‌کنند، با احساسات یکی پس از دیگری روبرو می‌شوید؟

احساسات شما با احساسات فیزیکی همراه است که در مکان‌هایی مانند معده، گلو یا سینه تجربه می‌کنید؟ ( این مورد را در فصل اول کتاب موفقیت با انرژی مثبت با تصاویر اسکن FMRI که کاملا رنگی هستند شرح داده ام)

آیا احساسات و عواطف فردی مانند خشم، غم، ترس و شادی را تجربه می‌کنید که هرکدام از آن‌ها در حالات چهره مشهود است؟

می‌توانید احساسات شدیدی را تجربه کنید که به‌اندازه کافی قوی باشد که هم توجه شما و هم دیگران را جلب کند؟

به احساسات خود توجه می‌کنید؟ آیا آن‌ها در تصمیم‌گیری شما نقش دارند؟

تمرکز حواس، تمرین تمرکز عمدی، توجه خود بر لحظه حال و بدون قضاوت است. بیشتر ادیان شامل نوعی دعا یا تکنیک مدیتیشن مشابه هستند.

ذهن آگاهی کمک می‌کند تا مشغله فکری شما را به سمت درکِ لحظه، احساسات فیزیکی و عاطفی سوق دهید و چشم‌اندازی بزرگ‌تر از زندگی به ارمغان می‌آورد. ذهن آگاهی شما را آرام و متمرکز می‌کند و در این فرآیند شما را به خودآگاهی بیشتری می‌رساند.

3.آگاهی اجتماعی

آگاهی اجتماعی شما را قادر می‌سازد تا نشانه‌های غیرکلامی را که دیگران دائماً برای برقراری ارتباط با شما استفاده می‌کنند، شناسایی کنید.

این نشانه‌ها به شما اجازه می‌دهد بفهمید که دیگران واقعاً چه احساسی دارند، وضعیت عاطفی آن‌ها چگونه لحظه‌به‌لحظه تغییر می‌کند و چه چیزی واقعاً برای آن‌ها مهم است.

وقتی گروهی از افراد نشانه‌های غیرکلامی مشابهی را ارسال می‌کنند، می‌توانید پویایی و تجربیات عاطفی مشترک گروه را درک کنید.

به‌طور خلاصه، شما همدل هستید و از نظر اجتماعی راحت هستید.

ذهن آگاهی متشکل از آگاهی عاطفی و اجتماعی است.برای ایجاد آگاهی اجتماعی، باید اهمیت ذهن آگاهی را در فرآیند اجتماعی تشخیص دهید.

به‌هرحال، وقتی در ذهن خود هستید، به چیزهای دیگر فکر می‌کنید، نمی‌توانید از نشانه‌های غیرکلامی استفاده کنید.

آگاهی اجتماعی مستلزم حضور شما در لحظه است. درحالی‌که بسیاری از ما به توانایی خود در انجام چند کار افتخار می‌کنیم، این بدان معنی است که شما تغییرات احساسی را که در افراد دیگر رخ می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا آن‌ها را کاملاً درک کنید، از دست خواهید داد.

دنبال کردن جریان پاسخ‌های احساسی یک فرد، یک فرآیند دادن و گرفتن است؛ که از شما می‌خواهد به تغییرات تجربه عاطفی خود نیز توجه کنید.

توجه به دیگران از خودآگاهی شما نمی‌کاهد. با صرف زمان و تلاش برای توجه واقعی به دیگران، درواقع بینشی در مورد وضعیت عاطفی خود و همچنین ارزش‌ها و باورهای خود به دست خواهید آورد.

برای مثال، اگر از شنیدن نظرات دیگران احساس ناراحتی می‌کنید، چیز مهمی در مورد خودتان یاد گرفته‌اید.

4.مدیریت روابط

خوب کار کردن با دیگران فرآیندی است که با آگاهی عاطفی و توانایی شما برای تشخیص و درک آنچه دیگران تجربه می‌کنند آغاز می‌شود.

هنگامی‌که آگاهی عاطفی دارید، می‌توانید به طور مؤثر مهارت‌های اجتماعی بیشتری را به دست بیاورید که روابط شما را مؤثرتر، پربارتر و رضایت‌بخش‌تر می‌کند.

ماهیچه‌های بسیاری در صورت، به‌ویژه عضلات اطراف چشم، بینی، دهان و پیشانی، به شما کمک می‌کنند تا احساسات خود را بدون کلام منتقل کنید و همچنین قصد دیگران را بخوانید. بخش عاطفی مغز شما همیشه فعال است دیگران این کار را نمی‌کنند.

شناخت پیام‌های غیرکلامی که برای دیگران ارسال می‌کنید، می‌تواند نقش مهمی در بهبود روابط شما داشته باشد. از شوخ طبعی و بازی برای از بین بردن استرس استفاده کنید.

شوخ طبعی، خنده و بازی پادزهرهای طبیعی برای استرس هستند. آن‌ها به شما کمک می‌کنند همه چیز را در کنترل خود نگه‌دارید.

خنده، سیستم عصبی شما را به تعادل می‌رساند، استرس را کاهش می‌دهد، شما را آرام می کند، ذهن شما را تیزتر می‌کند و شما را همدل‌تر می‌کند.

یاد بگیرید که تعارض را فرصتی برای نزدیک شدن به دیگران بدانید. تعارض و اختلاف در روابط انسانی اجتناب‌ناپذیر است. دو نفر نمی‌توانند همیشه نیازها، نظرات و انتظارات یکسانی داشته باشند. بااین‌حال، این نباید چیز بدی باشد.

روش‌های سالم و سازنده برای حل تعارض می‌توانند اعتماد بین افراد را تقویت کنند. زمانی که تعارض به عنوان یک تهدید تلقی نشود، آزادی، خلاقیت و امنیت در روابط تقویت می‌شوند. با استفاده از روش‌های مناسب برای حل تعارض، می‌توان از تعارضات به عنوان فرصتی برای رشد و یادگیری استفاده کرد و به جای ایجاد نگرانی و انزوا، فضایی سازنده و همکارانه را برای حل مسائل ایجاد کرد. با بهره‌گیری از این روش‌ها، می‌توانیم در روابطمان بهبود و به توازن و هماهنگی بیشتری دست یابیم.

نویسندگان: دکتر جین سگال و ملیندا اسمیت

منبع: helpguide.org